Klimaatverandering in een risicomatrix!

Risico is kans maal effect. Dat is de meest eenvoudige benadering die je een risico kan meegeven. Een ongewenste gebeurtenis (effect) vermenigvuldigt met de kans (of varianten daarvan) van voorkomen. 

Effect van onzekerheid

Een meer assetmanagement proof benadering: risico is het effect van onzekerheid op de afgesproken doelstellingen. De mate van het onzekere effect is ook belangrijk. Dit wordt ondervangen door een acceptatiegrens. Deze acceptatiegrens kent echter weer een variabele bandbreedte door de perceptie van het risico. Dit staat beter bekend als de prospect theory (1979) van Daniel Kahneman en Amos Tversky . De theorie stelt dat de voorkeur van beslissingen bij onzekerheid afhankelijk is van de omstandigheden.

Uit de theorie en de bijbehorende onderzoeken blijkt dat de keuze die mensen maken op gevoel beïnvloed door de manier waarop ze die krijgen gepresenteerd. Dit belangrijke inzicht voor de gedragseconomie vinden we vandaag de dag (verstopt) terug in o.a. het koopgedrag op internet. Maar ook in de berichtgeving over klimaat.
 

Klimaat risicomatrix

De perceptie van risico stelt eisen aan hoe we risico definiëren en dus ook hoe we de acceptatie bepalen met behulp van een afwegingskader ofwel een risicomatrix.

In de context van assetmanagement gaat risicomanagement over gebeurtenissen die zich op meerdere locaties kunnen voordoen. Bijvoorbeeld de dooi van grote hoeveelheden ijs of bosbranden. Voor de klimaat risicomatrix gaan deze gebeurtenissen echter niet op. Ze zijn een gevolg van het warmer worden van de globale temperatuur en dragen er zelfs aan bij waardoor het gevolg een oorzaak wordt. Dit fenomeen wordt positieve terugkoppeling genoemd. De abstractie van de klimaat risicomatrix is dat deze zich beperkt tot gebeurtenissen die zich over een langere periode manifesteren, namelijk het stijgen van de globale temperatuur zelf.

Logaritme
De abstractie dwingt tot een schaalverdeling over een langere periode. Dit kan worden gedaan door gebruik te maken van een logaritmische schaalverdeling. In de klimaat risicomatrix is steeds een factor 3 toegepast bij zowel de kans als het effect. Om de eenduidigheid en een aantal andere voordelen te benutten is de matrix beperkt tot zes mogelijkheden aan kans en effect kant. Wat overigens ook mooi overeen komt met zes graden temperatuurstijging. Hoe ruimer de logaritmische schaal wordt gekozen hoe groter de onzekerheid kan zijn om een verkeerde keuze te maken en toch in hetzelfde risicogebied te blijven. Wanneer we de matrix goed opzetten heeft elke effectcategorie, voor elke maatschappelijke waarde, eenzelfde gewicht. Daardoor kunnen we de risico’s van elke graad temperatuurstijging uitdrukken in een monetair equivalent. Dat maakt direct een einde aan de politieke discussie hoeveel geld er aan klimaat wordt uitgegeven. In alle gevallen is de schade hoger dan er wordt uitgeven om deze te voorkomen. Hoe langer de (mondiale) politiek blijft steggelen of zelfs ontkennen, hoe groter de gevolgen gaan zijn die ook wij zullen meemaken.
 

Maatschappelijke waarde

In januari 2019 verscheen mijn eerste klimaatartikel over hoe assetmanagement kan bijdragen in het behalen van de klimaatdoelstellingen. Dit was een gedachtenexperiment. Voor dat experiment was het nodig om een equivalent van een set bedrijfswaarden te ontwikkelen. Het werden de maatschappelijke waarden die de basis vormden voor opvolgende artikelen waarin maatschappelijke thema’s werden aangekaart.
 

 
Kip en ei
Terug naar de perceptie van risico. Bij veel mensen heeft het woord risico een nare bijsmaak. Zij spreken liever over kansen. Het gaat dan niet over het effect van onzekerheid op de afgesproken doelstellingen maar over kansen om de doelstellingen te behalen. Risico’s bieden echter een uitgelezen kans om het beter te doen, terwijl kansen ook nieuwe risico’s introduceren. Vooralsnog is het vooral perceptie die je met een risicomatrix zo veel mogelijk wil uitsluiten.
 

Het goede nieuws

Het goede nieuws is dat we nog steeds de kans hebben om de opwarming van de aarde te beperken tot 1,5 °C. Door wereldwijd direct te stoppen met de uitstoot van CO2 en de mondiale veestapen op korte termijn volledig tot nul te reduceren. Waarna de vrijgekomen grond wordt beplant met bos en akkerbouw om de groeiende wereldbevolking te blijven voeden. Deze boodschap zal zeker tal van nieuwe risico’s introduceren voor mens en maatschappij en hoe deze systemisch is ingericht.
Als dit niet haalbaar blijkt, dan zal het nodig zijn de toekomstige plannen voor gebiedsontwikkeling en het leefbaar houden van steden drastisch moeten worden herzien. Of is dat een perceptie van risico?
 
Dit artikel is geschreven door Roland Boer van LEAM. Voor meer uitleg over de (klimaat) risicomatrix en het gebruik ervan kan je contact opnemen met Roland (tel: +31 6 1964 5905; e-mail: roland@leam.nu)