Terugblik: Praktijkmiddag Beeldkwaliteit 2025: Beeldkwaliteit Norm of Waarde?

Met ruim 130 deelnemers werd deze vraag getackeld. De gastheer Harro Verhoeven (CROW) nam de aanwezigen mee in een reis over de verschillende normen en waarden die zijn verschenen in de diverse edities van de Kwaliteitscatalogus Openbare Ruimte (KOR).

Middels een quiz (waarbij het spel Hitster te winnen was), werden de deelnemers diverse vragen gesteld over het werken met de beeldsystematiek; en daarbij ook altijd de vraag: werkt dit waarde verhogend of verlagend? Verliezen we waarden niet uit het oog als we (te) veel focussen op normen? Focus op waarden, zonder duidelijk normen. Hoe kom je tot resultaat?

Dit maakte de tongen wel los. “We moeten niet strikt de normen als uitgangspunt nemen, maar proberen het doel goed in ogenschouw te nemen”, zo luidde een van de reacties. Daarnaast leeft de vraag hoe beeldkwaliteit te combineren is met waarden zoals biodiversiteit.

Terechte vragen; die later op de dag in de deelsessies verder uitgediept zouden worden.

De quiz werd uiteindelijk gewonnen door Gerben van den Top (De Slijpkruik). Vervolgens was het tijd om de verdieping in te gaan in de diverse deelsessies.

Deelsessies

Vervangingswaarde is goud voor groen! 
Door Miika Hijmans (Gemeenten Deventer)

Sinds enkele jaren is iedere assetbeheerder verplicht om haar vervangingswaarde inzichtelijk te hebben. Voor groen doet de gemeente Deventer dit al sinds 2019. Hierdoor kan ook vanuit groen, goed onderbouwd, input worden gegeven aan de nota kapitaalgoederen. Daarnaast kan op verantwoorde wijze worden omgegaan met vervangingsbudget en heeft groen een gelijkwaardige input binnen de meerjarige onderhoudsprogrammering (MJOP) gekregen. Tijdens de sessie werd ingegaan op hoe ze dit voor elkaar hebben gekregen.

Gelijk met het beoordelen van de vervangingswaarde worden ook de BGT en BOR gegevens gecontroleerd, zodat ze ook werken aan “de basis op orde” en daarmee de 95%-norm behalen.

Door een goede vertaling naar een uitvoeringskader houdt Deventer het groenareaal op peil. Bovendien zorgt een goede conditie ook voor een hogere beeldkwaliteit en lagere kosten voor het dagelijks onderhoud en kunnen zij hun onderhoudsaannemer ondersteunen in inboet en omvormingen.

Van Groenbeleid naar Groenbeheer: Praktijkervaringen uit Beuningen      
Door Martijn Klompenhouwer (Gemeente Beuningen)

In deze deelsessie gingen we in op het proces van Groenbeleid naar Groenbeheer, waarbij inzicht werd gegeven in wanneer je kiest voor biodiversiteit en klimaatadaptatie en wanneer voor beeldkwaliteit. De gemeente Beuningen deed een boekje open over hoe zij dat aanpakken. De belangrijkste conclusies waren dat voor het uitvoeren van een technische inspectie is het van belang om goed na te denken over de invulling van het inspectieformulier en deze niet te uitgebreid te maken.

Ook was in de samenwerking tussen opdrachtgever en opdrachtnemer het essentieel dat de opdrachtgever zijn data rondom technische kwaliteit op orde heeft. Het is niet redelijk om A-niveau beeldkwaliteit uit te vragen als beplanting een C-niveau technische kwaliteit heeft.

Daarnaast wordt in Beuningen het thema biodiversiteit vanuit het groenbeheerplan vertaalt naar posten in het bestek, onder andere door geen blad meer te ruimen in de plantsoenen en bosplantsoenen minder fors te snoeien.

Spelen met kwaliteitsniveaus 
Door Fred Aalders (Gemeente Nijmegen) en Ivo Derksen (Gemeente Breda)

Elke gemeente zit in het spanningsveld tussen hoge kwaliteitsambities en beperkte budgetten. Met het komende ravijnjaar is deze discussie helemaal actueel: wat is de best passende en betaalbare beeldkwaliteit per gebied? Gemeente Nijmegen heeft in het centrum het beeldkwaliteitsniveau voor schoon en natuurlijk afval verlaagd van A naar B, maar zag wel meteen een forse stijging van het aantal meldingen. Is er niet een soort “Bplus-niveau mogelijk dat wel een stuk goedkoper is maar minder slecht wordt ervaren? Ook gemeente Breda heeft afgelopen jaren geëxperimenteerd met kwaliteitsniveaus en ‘tussenniveaus’ waarbij in situaties maatwerk voor gewenste kwaliteit werd bepaald. Tijdens de sessie gingen de sprekers in op hoe het  werkbaar blijft voor zowel gemeenten maar ook inspecteurs en voor de aannemer. Daarnaast werd ingegaan of de beeldkwaliteitsniveaus van CROW nog wel voldoen, of er behoefte aan aanpassing en/of meer differentiatie.

Beeldkwaliteit inpassen in beleid en beheerorganisatie; hoe doe je dat? 
Door Thijs Kruiver, Rob Braspenning, Jeremy van Kemenade en Johan Egelmeer (Gemeente Oirschot)

Rob Braspenning, Johan Egelmeer en Jeremy van Kemenade deelden hun ervaringen met het Integraal Maatschappelijk Beheerkader (IMKB) van Oirschot. In dit kader stopt beheer niet bij ‘schoon, heel en veilig’, maar de focust op een groene en gezonde leefomgeving en hoe beheer meer gaat bijdragen aan thema’s als toegankelijkheid, klimaatadaptatie en gezondheid.

Er werd gebruik gemaakt van de volgende quote van Einstein: “The world we have created is a product of our thinking; it cannot be changed without changing our thinking.”

Deelnemers werden aan het denken gezet: blijven we doen wat we deden, of durven we écht anders te kijken?

Biodiversiteit in beeld!
Door Dinand Ekkel (PLANTERRA) en Nick Johansson (Gemeente Purmerend)

Een heel veel voorkomende discussie: hoe combineer je biodiversiteit met beeldkwaliteit. Zo bleek ook uit de zaal waar er veel enthousiasme voor het onderwerp was. Er waren veel vraagtekens of biodiversiteit op specifieke criteria te vangen is in beeld. Vaak zijn er veel variabele factoren, waardoor generaliseren moeilijk is. Bijvoorbeeld organisch materiaal in plantvakken: niet alle bladeren zijn hiervoor geschikt. Als voorbeeld werden de bladeren van platanen gegeven. Deze verteren heel moeilijk.

Dit maakt het onderwerp lastig. Er is de vrees dat er veel specialistische kennis van 'de man met de schoffel' wordt gevraagd. Deze kennis is niet altijd aanwezig, en mag niet per se verwacht worden.

Toch wordt er niet stil gezeten rondom het onderwerp. Verschillende gemeenten geven aan ook graag mee te willen denken met de koplopersgroep. De geïnteresseerde konden (en kunnen) zich melden bij PLANTERRA/Beheeraccent/CROW om te kijken wat mogelijk is.

Waardeverhogend beheer - Van strategische ambities naar actie in de praktijk
Door Annet Muller (LiSadvies)

Tijdens deze sessie was er ruimte voor kennisuitwisseling over praktijkervaringen van bijvoorbeeld het maaien van boomspiegels in plaats van het schoffelen. Meerdere gemeenten zijn dit nu aan het proberen en wisselden uit waar ze tegenaan liepen, zoals het verspreiden van onkruid.

Tijdens de deelsessie van Annet over waardeverhogend beheer werd er samen met het publiek nagedacht over hoe de waarde van groen verhoogd kon worden in relatie tot beeldkwaliteit. Een voorbeeld dat hierbij ontstond is het spelen met wanneer je wel en niet beeldkwaliteit gebruikt. Zo is natuurvolgend snoeien dus in bepaalde maanden bewust niet snoeien volgens beeldkwaliteit. Op deze manier hou je bloemen in hagen. Dit helpt met waarden zoals biodiversiteit. Ook kan de aannemer zijn piek beter verspreiden.

Discussies uit de praktijk, stel je eigen vraag! 
Door Hessel Jan Randeraad (iFocus) met Balder Ketelaars en Harro Verhoeven (CROW)

Deze deelsessie stond in het teken van alle vragen die leven in de praktijk. Hieronder volgen enkele van de vragen die besproken werden:

• Op welke wijze kan je het beste de gunningscriteria bij aanbesteding van een contract vormgeven? Gunning op laagste prijs of EMVI?
• Moet een directievoerder van een gemeente de systematiek van de Beeldkwaliteit goed kennen?
• Standaard korting opleggen als minder dan 90% voldoet, is dat geen teken van wantrouwen?
• Is er (in het komende ravijnjaar) behoefte aan een A-min en/of een B-min kwaliteit?
• Hoe ga je om met grashoogte op grastegels?
• Monitoren op beeld maar verrekenen op frequentie, waarom zou je dat doen?

Maaien in natte perioden – Hoe houd je grip op de kwaliteit en de uitvoering? 
Door Frank de Jong (Gemeente Zwijndrecht)

Frank de Jong geeft tijdens deze deelsessie inzicht in de gemeente Zwijndrecht omgaat met uitdagingen in het maaien van het gras. Eén van de grootste knelpunten is het maaien in natte periodes, met name van extensief gras. Grote machines, zachte grond en een hoge grondwaterstand blijken in de praktijk een lastige combinatie. Na het niet verlengen van het contract met de vorige aannemer is in de nieuwe aanbesteding ingezet op het uitvoeren van werkzaamheden in natte perioden met zo min mogelijk schade; efficiënt uitvoeren van werkzaamheden in afstemming met de omgeving en bewonerstevredenheid om het aantal klachten te verminderen.

Tijdens de sessies werden ervaringen van gemeenten met maaibeheer, samenwerking met de aannemer en communicatie over beheer gedeeld.

AI-Beeldherkenning in de Openbare Ruimte – Praktijkverhalen uit Wassenaar
Door Kambiz Elmi Anaraki (Urban Vue) en Rob Smit (Gemeente Wassenaar)

Dat het een populair thema is bleek uit de belangstelling. De zaal zat bomvol. Maar is AI ook de toekomst? Is het een hype? Of noodzaak? Volgens de zaal was het toch wel meer noodzaak (maar ook wel een gehypte noodzaak).

De uiteindelijke wens zou zijn dat beeldmeetlatten automatisch herkend zouden worden door AI. De gemeente Wassenaar experimenteert hier nu mee in samenwerking met Urban Vue. Hoewel nog niet alles kan, deelden zij hier de eerste resultaten.

Afsluiting

Bij de afsluiting wordt aan de aanwezigen gevraagd om aan te geven wat je conclusie is over beeldkwaliteit. Gaan er beeldmeetlatten voor biodiversiteit komen en hebben we over 10 jaar nog steeds een systematiek voor beeldkwaliteit?
Het is wel nuttig om beeldmeetlatten voor biodiversiteit te hebben, maar we kijken allemaal met andere ogen naar biodiversiteit en hebben daarbij niet altijd hetzelfde beeld. Het meten van de openbare ruimte zal vast gaan veranderen met de opkomst van AI. Het zal vast een andere vorm krijgen, maar hoe is nog onduidelijk. Zo luidden de diverse conclusies.

Na deze korte terugkoppelingen wordt iedereen bedankt voor haar/zijn aanwezigheid en is er tijd voor ontmoeting tijdens de borrel.